W sercu malowniczych Bieszczadów, na górze Chryszczata, trwają obecnie prace, które rzucają nowe światło na wydarzenia sprzed ponad stu lat. Fundacja Badań nad Dziedzictwem Kulturowym, wspierana przez Ministerstwo Kultury, prowadzi ekshumacje szczątków żołnierzy, którzy polegli w trakcie I wojny światowej. To okres, w którym góra Chryszczata była świadkiem zaciętych walk pomiędzy wojskami carskimi a austro-węgierskimi, szczególnie podczas mroźnej zimy 1914 i 1915 roku.
Archeolodzy już odkryli dwie zbiorowe mogiły, w których spoczywa dziesięciu żołnierzy, oraz przebieg dawnych linii okopów. Te znaleziska są cennym świadectwem brutalności wojny, ale także odwagi i poświęcenia żołnierzy z różnych stron konfliktu. Prace ekshumacyjne są nie tylko działaniem naukowym, ale również hołdem dla tych, którzy oddali życie na polach bitewnych.
Projekt „Chryszczata – linia frontu z lat 1914-1915” ma na celu nie tylko badanie i dokumentowanie historycznych pozostałości, ale również edukację i upamiętnienie żołnierzy wielu narodowości. Kierownik prac, archeolog Mirosław Mazurek, podkreśla, że celem jest podjęcie szczątków i godne pochowanie ich na cmentarzu wojennym pod szczytem góry.
Obok szczątków żołnierzy, w trakcie badań odkryto również wiele łusek od rosyjskich oraz austriackich karabinów. Jak wspomina M. Mazurek:
Wśród ekshumowanych szczątków udało się zidentyfikować kapitana 58 praskiego pułku piechoty Wiaczesława Iwanowicza Gallaszka, a także wśród pozostałych zabytków – nieśmiertelnik, który należał do honvéda armii austro – węgierskiej, Gerencséra Istvána z 20 pułk piechoty honvedu.
Odkrycia te są przypomnieniem o skomplikowanej historii regionu i o tym, jak ważne jest zachowanie pamięci o przeszłości. Współczesne badania archeologiczne na górze Chryszczata są więc nie tylko poszukiwaniem materialnych śladów historii, ale również próbą zrozumienia i uczczenia doświadczeń tych, którzy kiedyś walczyli i zmarli w tych trudnych warunkach.
W miarę kontynuowania prac, możemy spodziewać się kolejnych odkryć, które pozwolą nam lepiej zrozumieć życie żołnierzy na froncie oraz wpływ, jaki miały te wydarzenia na historię Polski i Europy. To ważne dziedzictwo, które Fundacja Badań nad Dziedzictwem Kulturowym pomaga odkrywać i zachować dla przyszłych pokoleń.
