Pradzieje ziemi gnieźnieńskiej cz. II
Środkowa epoka kamienia, znana również jako mezolit, była okresem przejściowym w prehistorii, który nastąpił po paleolicie i przed neolitem. W Polsce, mezolit rozpoczął się około 8000 roku p.n.e. i trwał do około 4500 roku p.n.e., obejmując również obszar ziemi gnieźnieńskiej. W wyniku postępujących zmian temperatur, w miejsce tundry pojawiły się lasy liściasto-iglaste, a wraz z nimi nowe gatunki zwierząt, określanych jako fauna leśna. Strategie pozyskiwania pożywienia opierały się na indywidualnych, często o charakterze traperskim, sposobach polowań.
W tym czasie, grupy ludzkie przystosowywały się do zmieniającego się klimatu, który charakteryzował się ociepleniem po ostatnim zlodowaceniu. Gospodarka tych społeczności nadal opierała się na łowiectwie i zbieractwie, co było kontynuacją tradycji paleolitycznych. Jednakże, wraz z postępującymi zmianami klimatycznymi, zaczęły pojawiać się innowacje w narzędziach i technikach, które umożliwiały efektywniejsze wykorzystanie lokalnych zasobów. Charakterystyczną cechą tej produkcji była mikrolityzacja, czyli proces zmniejszania rozmiarów narzędzi krzemiennych. Ta technika pozwalała na tworzenie bardziej precyzyjnych i specjalistycznych narzędzi, które były używane w codziennym życiu oraz rytuałach. Wytwory krzemienne z tego okresu, znalezione w Wielkopolsce, są świadectwem dwóch głównych faz rozwoju kultury neolitycznej w regionie. Starsza faza jest związana z kulturą komornicką, charakteryzującą się wyrobami o bardziej prymitywnych formach, podczas gdy młodsza faza, związana z kulturą janisławicką, prezentuje bardziej zaawansowane formy narzędzi.
Z terenów samego Gniezna znane są: pojedyncze znalezisko narzędzia krzemiennego pochodzące z Targowiska oraz dwa krótkotrwałe obozowiska mezolityczne zlokalizowane w dolinie Jeziora Jelonek. Pierwsze z nich położone było na zachodnim brzegu, drugie natomiast po przeciwnej jego stronie obejmując tym samym teren Góry Lecha. Stan rozpoznania oraz zachowania poszczególnych stanowisk nie pozwalał do tej pory na afiliację kulturową odkrytych na terenie ziemi gnieźnieńskiej śladów osadnictwa ze środkowej epoki kamienia. Pewne skupiska osadnicze pochodzące z mezolitu zlokalizowano również w obrębie gminy Gniezno, zarówno po zachodniej, północnej stronie miasta jak i na obszarze wschodnim, obejmującym dorzecze Wełny. Podobne materiały odkryto również po południowej i południowo-wschodniej stronie miasta. Stanowiska mezolityczne odkryto również wzdłuż południowej części dorzecza Malej Wełny.
Archeologiczne znaleziska z terenów Wielkopolski wskazują na to, że mieszkańcy mezolitu wykazywali się dużą kreatywnością w tworzeniu narzędzi z kamienia, kości i drewna. Narzędzia te były bardziej zróżnicowane i specjalistyczne niż te z poprzednich okresów, co świadczy o rosnącej specjalizacji i podziale pracy w społecznościach. Wzrost umiejętności technicznych i adaptacyjnych był odpowiedzią na nowe wyzwania środowiskowe i społeczne.
W mezolicie, na ziemi gnieźnieńskiej, obserwujemy pewien rozwój osadnictwa, które wydaje się być bardziej stabilne i zorganizowane. Społeczności te zaczęły tworzyć większe grupy, które wspólnie pracowały nad pozyskiwaniem żywności i materiałów potrzebnych do życia. Wzrost temperatury sprzyjał rozwojowi flory i fauny, co z kolei wpływało na bogactwo dostępnych zasobów naturalnych. W tym okresie, ludzie zaczęli także eksperymentować z nowymi formami przetwarzania żywności, takimi jak suszenie i wędzenie mięsa, co pozwalało na jego dłuższe przechowywanie.
W kontekście kulturowym, mezolit na ziemi gnieźnieńskiej był okresem, w którym zaczęły kształtować się nowe formy organizacji społecznej i duchowej. Możemy przypuszczać, że wraz z rozwojem społeczności, wzrastała również ich potrzeba wyrażania siebie, co mogło prowadzić do powstawania pierwszych form sztuki i rytuałów. Chociaż bezpośrednie dowody na te aspekty są trudne do odnalezienia, różnorodność i złożoność narzędzi oraz ślady osadnictwa mogą sugerować, że społeczności te miały bogate życie kulturowe.
Podsumowując, środkowa epoka kamienia na ziemi gnieźnieńskiej była okresem dynamicznych zmian, które wpłynęły na rozwój społeczności łowiecko-zbierackich. Te zmiany były napędzane przez adaptację do nowych warunków klimatycznych i środowiskowych, co z kolei stymulowało rozwój technologiczny i kulturowy. Dziedzictwo tego okresu jest kluczowe dla zrozumienia ewolucji społeczeństw ludzkich i ich zdolności do przystosowania się do zmieniającego się świata.
